Πιστοποιήσεις στο χώρο των τροφίμων

Συστήματα Διαχείρισης της Ασφάλειας των Τροφίμων

Οι επιχειρήσεις, μικρές ή μεγάλες που εμπλέκονται σε όλη την τροφική αλυσίδα (από το χωράφι στο ράφι) οφείλουν να παρέχουν ασφαλή προϊόντα που δεν εγκυμονούν κινδύνους για την δημόσια υγεία. Παράλληλα η ολοένα αυξανόμενη ευαισθητοποίηση της κοινωνίας σε θέματα διαχείρισης ποιότητας και ασφάλειας, οδηγούν τα συστήματα σε μία αέναη αυτοβελτίωση, αναγκάζοντας τις εταιρείες τροφίμων και τους οργανισμούς προτύπων να προσαρμόζονται σύμφωνα με τις απαιτήσεις και τις ανάγκες των καταναλωτών.

Στο παρών κείμενο θα παρουσιάσουμε, ένα από τα πρώτα ολοκληρωμένα διεθνή πρότυπα στον κλάδο αυτό, το οποίο περιλαμβάνει παλιότερες αρχές και συστήματα, αλλά σε ποιο διευρυμένο πλαίσιο αγκαλιάζοντας όλα τα εμπλεκόμενα μέρη (εταιρείες, ιδιώτες) που έχουν είτε άμεση, είτε έμμεση συμμετοχή στην πρωτογενή ή δευτερογενή παραγωγή, στην μεταποίηση, στην συσκευασία, στην διάθεση και εμπορία των τροφίμων. 

ISO 22000:2005

Το διεθνές πρότυπο ISO 22000:2005, είναι το πρώτο διεθνές πρότυπο το οποίο, αναφέρεται στις επιχειρήσεις του κλάδου των τροφίμων όλων των κατηγοριών, από την γεωργική  παραγωγή και την μεταποίηση του, μέχρι το χονδρεμπόριο, το λιανεμπόριο και την τελική διάθεσή του στον καταναλωτή. Το πρότυπο αυτό περιλαμβάνει και τις επιχειρήσεις που εμπλέκονται έμμεσα ή άμεσα με την τροφική αλυσίδα, όπως επιχειρήσεις παραγωγής λιπασμάτων, εντομοκτόνων, ζωοτροφών, καθαριστικών και απολυμαντικών, συσκευασίας, απεντομώσεις και μυοκτονιών κλπ. 
Το ISO 22000:2005, βασίστηκε στις αρχές σχεδιασμού και ανάπτυξης του HACCP καθώς επίσης και στο CODEX ALIMENTARIUS, ενώ παράλληλα υπάρχουν και τα συστήματα διαχείρισης ποιότητας, όπως π.χ. σε ένα σύστημα ISO 9001.
Το πρότυπο ISO 22000:2005, ως ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης της ασφάλειας των τροφίμων (Food Safety Management System – Requirements), θέτει στις επιχειρήσεις απαιτήσεις που αφορούν τον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την συντήρηση προαπαιτούμενων προγραμμάτων που άπτονται της υγιεινής και της ασφάλειας των τροφίμων. Οι απαιτήσεις του προτύπου είναι γενικές και για αυτό τον λόγο μπορούν να εφαρμοστούν εξίσου από μικρές ή μεγάλες επιχειρήσεις.

Ιστορική αναδρομή του προτύπου

• 1959 Συνεργασία NASA και Αμερικανικού στρατού για την παρασκευή ασφαλών τροφίμων για τα πληρώματα των διαστημοπλοίων. 
• 1963 Δημιουργία του Codex Alimentarius (διεθνής κώδικας τροφίμων) από FAO και WHO. 
• 1969 Δημιουργία διεθνή κώδικα υγιεινής τροφίμων από την επιτροπή του Codex Alimentarius. 
• 1971 Πρώτη παρουσίαση της HACCP κατά τη διάρκεια του Εθνικού Συνεδρίου για την προστασία των Τροφίμων (ΗΠΑ). 
• 1980 Αναγνώριση της ανάγκης εφαρμογής της HACCP και εκτός ΗΠΑ (από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας WHO). 
• 1989 Έκδοση Οδηγού HACCP ο οποίος περιλαμβάνει τις 7 νέες αρχές, τους κυριότερους ορισμούς και τους έξη κινδύνους. 
• 1993 Η HACCP γίνεται υποχρεωτική στην Ε.Ε. με την Οδηγία 93/43. Εκδίδονται και πληθώρα σχετικών οδηγιών. Ενσωματώνεται η HACCP στον κώδικα υγιεινής τροφίμων του Codex Alimentarius. 
• 2004 Αντικαθίσταται η Οδηγία 93/43 με τον Κανονισμό 852-2004. 
• 01/09/2005 εκδόθηκε από το Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ISO) το πρώτο διεθνές πρότυπο ISO 22000:2005 (Food safety management systems Requirements for any organization in the food chain) για τη Διαχείριση της Ασφάλειας των Τροφίμων το οποίο μπορεί να εφαρμοστεί από όλες τις επιχειρήσεις που σχετίζονται με άμεσο ή έμμεσο τρόπο με την αλυσίδα τροφίμων.

PAS 220:2008

Εξαιτίας της γενικότητας του προτύπου ISO 22000:2005, γεννήθηκε η ανάγκη να καθοριστούν με λεπτομέρεια τα προαπαιτούμενα προγράμματα και πως αυτά μπορούν να εφαρμοστούν στις επιχειρήσεις. Έτσι δημιουργήθηκε το PAS 220:2008, το οποίο δεν είναι τίποτα άλλο από τις προδιαγραφές των προαπαιτούμενων προγραμμάτων του μητρικού προτύπου ISO 22000:2005. 

Συντάχθηκε από το Βρετανικό Ινστιτούτο Προτύπων (BSI) με την συμμετοχή τεσσάρων από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες παραγωγής και εμπορίας τροφίμων παγκοσμίως, όπως η Danone, Kraft Foods, Unilever και η Nestle και την Συνομοσπονδία Βιομηχανιών Τροφίμων και Ποτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (CIAA), ως υποστηρικτικό υλικό του ISO 22000:2005. Η συμβολή των βιομηχανιών στην δημιουργία του PAS 220:2008, ανέδειξε το πρότυπο ως ένα πρότυπο με πρακτική εφαρμογή και αντίκρισμα στην βιομηχανία. Οι απαιτήσεις αυτές εστιάζουν στα εξής σημεία:

• Κατασκευή και διαρρύθμιση των κτιριακών εγκαταστάσεων 
• Διαρρύθμιση των εγκαταστάσεων, συμπεριλαμβανομένου του χώρου παραγωγής και των εγκαταστάσεων για το προσωπικό 
• Συστήματα παροχής αέρα, νερού, ενέργειας κλπ 
• Υποστηρικτικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της διάθεσης αποβλήτων 
• Καταλληλότητα και ευκολία πρόσβασης του εξοπλισμού, για καθαρισμό και συντήρηση 
• Διαχείριση παραλαμβανόμενων υλών και υλικών 
• Καθαρισμός και απολύμανση 
• Απεντόμωση και μυοκτονία 
• Προσωπική υγιεινή 

Ταυτόχρονα το πρότυπο εξετάζει θέματα παραγωγής όπως η επαναχρησιμοποίηση ημιετοίμων, η ανάκληση προϊόντων, η αποθήκευση, η ενημέρωση του καταναλωτή, οι πληροφορίες του προϊόντος και η βιοτρομοκρατία.

Το FSSC 22000

To FSSC 22000 δεν είναι πρότυπο, αλλά σχήμα πιστοποίησης για συστήματα διαχείρισης ασφάλειας τροφίμων και βασίζεται στο διεθνές πρότυπο ISO 22000:2005 και στο PAS 220:2008. Είναι ελεύθερο και μπορείτε να το κατεβάσετε, εδώ.

Το παρών σχήμα πιστοποίησης, δημιουργήθηκε από το μη κερδοσκοπικό οργανισμό για την πιστοποίηση των τροφίμων FSSC (Food System Safety Certification), με έδρα την Ολλανδία. Απευθύνεται σε όλες τις επιχειρήσεις του κλάδου των τροφίμων (παραγωγή, επεξεργασία και τυποποίηση), πλην της πρωτογενούς παραγωγής.

Επειδή το FSSC 22000 αναγνωρίστηκε από τον οργανισμό GFSI (Global Food Safety Initiative), καθότι περιλαμβάνει το πρωτόκολλο ελέγχου που καλύπτει τις απαιτήσεις αυτού του οργανισμού, ταιριάζει κυρίως στις εξαγωγικές επιχειρήσεις που συνεργάζονται με το διεθνές λιανεμπόριο. Οι επιχειρήσεις που διαθέτουν αυτό το σχήμα πιστοποίησης, είναι αποδεκτές από κορυφαίες εταιρείες τροφίμων σε όλο τον κόσμο.

Το δυνατό σημείο του FSSC 2200, είναι ότι έρχεται να λύσει το μεγάλο πρόβλημα των πολλαπλών πιστοποιήσεων σε επιχειρήσεις τροφίμων, καθότι με μία πιστοποίηση καλύπτονται άλλα πιστοποιητικά, όπως: το ISO 22000, το IFS, BRC, Codex, HACCP κλπ.

Τα κύρια πλεονεκτήματα του FSSC 22000 είναι η αναγνωσιμότητα του από τον οργανισμό GFSI ως ισοδύναμο των συστημάτων BRC Standard for Food, IFS Food Standard και SQF 2000 Code. Παράλληλα αποτελεί ένα σύστημα προσανατολισμένο στην ασφάλεια δίχως να θέτει ιδιαίτερες απαιτήσεις για την ποιότητα των τροφίμων.

Επιχειρήσεις που ήδη εφαρμόζουν ISO 22000:2005 και εκπληρώνουν τις απαιτήσεις του PAS 220:2008, μπορούν εύκολα να αποκτήσουν πιστοποίηση FSSC 22000.